| Merkez Bankası Döviz Kuru | |||
| ALIŞ | SATIŞ | ||
| USD | 0 | 0 | |
| EURO | 0 | 0 | |
GERALİ (HAMÇÖKELEK):
Gerali türküsü çeşitli tartışmalara konu olmuş bir türküdür. Türkü ve oyunun adına bazı yerlerde Hamçökelek dense de kanımızca bu oyunun adı Gerali dir. Gerali bir kişi adıdır. Oyun ve türkü bu kişinin adı ile anılmaktadır. Hamçökelek ise türkünün içinde geçen bir kelimedir sadece...Aşağıda anlatacağımız hikayesinde de görüleceği üzere Gerali türküsünde, eşlerinden bıktığını anlatmak ve kurtulmak için "boğazına dursun hamçökelek" demeyle bir serzenişten bahsetmektedir. Çökelek dediğimiz(bölgede keş denilmektedir) ise içine bir şey karıştırmadıkça saf, ham haliyle yendiği zaman boğazda kalır.Üzerine bir şey içmeniz gerekir...
Burada Gerali türküsü ve oyunundan bahsederken çeşitli araştırmalardan da bahsedeceğiz.. Anamur'daki türkünün hikayesinde Gerali bir efedir, yiğit bir delikanlıdır. Bir zaman dağda yaşamış eşkiyalık yapmıştır. Bu tez yapılan bazı araştırmalar sonucunda doğrulanmaktadır. Nedeni ise Ege bölgesinde de bir Gerali nin yaşadığı ve bu bölgede gezdiğidir. Mehmet BAYRAK'ın 1980 yılı Çağdaş Gazeteciler Derneği araştırma ödülü alan Eşkiyalık ve Eşkiyalık Türküleri adlı kitabında Gerali den bahsedilmekte ve Gerali türkülerine yer verilmektedir. Bueserde Gerali türküsünün öyküsü şöyle anlatılmaktadır:
" Asıl adı Kara Ali olan Gerali, Ödemiş'e bağlı kendi adıyla anılan bir köydendir.Karaosmanoğlu'nun derebeyliği zamanında(19.yüzyıl) yaşadığı biliniyor.Karaosmanoğlu, Saruhan sancağında otururmuş.Saruhan o zaman İzmir'e bağlaymış.Hangi nedenle dağa çıktığını kesinlikle bilmediğimiz Gerali, Karaosmanoğlu'nun egemenliğindeki Manisa-İzmir yöresinde dolaşırmış.Karaosmanoğlu ile ters düştüğü ve birbirlerine karşı amansız bir mücadeleye giriştikleri türkülerden kesinlikle anlaşılıyor..Bir söylentiye göre, anası Gerali'nin Karaosmanoğlu'na savaş açmasına razı değildir. <Osmanlı, tavşanı araba ile avlar> diyen anası, onu mücadelesinden geri çevirmeye çalışır.Ancak başaramaz.
Gerali'nin uzun süre dağlarda dolaştığı ve hayatını Karaosmanoğlu ile takışmakla geçirdiği anlaşlıyor...Türkünün şu dörtlüğü bu kaybedişi açıkça dile getiriyor.
Oturttular beni bir değirmenin bendine
Gerali söyler kendi kendine
Şimdi geldin mi Osmanlının andına
Gençlik elden gitti dedi Gerali
Gerali türkülerinin çokluğu, onun halk arasında yaygın bir üne kavuştuğunu gösteriyor. Halk türkülerinde Gerali'ye hep sevgiyle yaklaşıyor ve onun öldürülmesinden duyduğu üzüntüyü dile getiriyor..." Kaynaklar(*) bakınız...
FOTOĞRAF: Kemancı Yanık Hacı
Türkünün ve oyunun Anamur'da anlatılan hikayesi de şöyledir:
Anamur'un uzak köylerinde yaşamış olan Gerali,herkesçe sevilen sayılan bir yörük yiğidi imiş. Gördüğü bir haksızlık üzerine kendini ortaya atmış ve bir müddet eşkiyalık hayatı yaşamış. Bu yaşantısı bile sevilmesine sayılmasına engel olmamış. Çünki haklının yanında, haksıza karşı bir eşkiyalık yapmış.Anası, babası acaba oğlumuz eşkiyalığı bırakır da dürüst bir hayat yaşarmı düşüncesi ile Gerali'yi evlendirmek isterler. Ana ve Babasının bu istekleri doğrultusunda Gerali bir kızla evlenmiş.Evlendiği ilk kızın adı Hediye dir. Bu evlilikten bir müddet sonra Gerali, Hediye'nin üstüne bir kız daha alır. İkinci eşinin adı da Dudu dur. Gerali, bir zaman iki eşiyle de gayet mutlu bir şekilde yaşar gider.Zaman ilerledikçe şartlar değişir...yaşantı güçleşir.Hanımları geçindiremez olur. Birine birşey alsa, diğeri daha fazlasını istermiş.Gerali iki eşine de dayanamaz ve içini türkülere döker.....
OYUNUN TÜRKÜ SÖZLERİ(ANAMUR)
|
Birine aldık bir edik(*) Ötekine de alalım dedik İki avrat aldıkta bir haltmı yedik Geralim hey hey.. Geli geliver kız sekerek Boğazına dursun hamçökelek
|
Avradın kötüsü kötüden kötü Dolapta kokutmuş yüz dirhem eti Başına düşürmüş sirke ile biti Yandım kötü avrat elinden hey Geli geliver kız sekerek Boğazına dursun hamçökelek
|
|
Gerali dedikleri de bir ala dana Çekmiş bıçağı çımış meydane Birinin adı Hediye,birinin adı Dudu'ya Yandım iki avrat elinden hey Geli geliver kız sekerek Boğazına dursun hamçökelek
|
Gır atıma binerim karlı dağlar aşarım Canımı sıkmayın avratlar da İkinizi birden boşarım Yandım iki avrat elinden hey.hey Geli geliver kız sekerek Boğazına dursun hamçökelek
|
Mehmet BAYRAK'ın Eşkiyalık ve Eşkiyalık türküleri adlı kitabında ise Gerali Türküleri şöyle belirtilmektedir...
|
Hayda Gerali dedikleri bir ince uşak Başına şal bağlamış, beline kuşak Arkasına toplamış binbeşyüz uşak Dağları bedesten eden Gerali |
Gerali dedikleri de bir kara dana Çekti bıçağı koptu meydane Gerali'yi doğuran ana gelmez cihana Dağları bedesten eden ince Gerali |
|
Kuyucak'tan çıktım sökün eyledim İndim Aydın'a mekan eyledim Karaosmanoğlu'nu mekanından eyledim Dağları bedesten eden aslan Gerali |
Beydağı'nın arkasında kaplan inleri Arkamızdan gelen Türkmen beyleri Yetiş et de küçük Efe inlet günleri Gençlik elden gidiyor der ince Gerali |
|
Şu Aydın'ın içinde oldu bir oyun Kanaraya gelmiş kurbanlık koyun Cellad geldi kalk Ali'm soyun Kader böyle imiş diyen Gerali |
İndim şu Aydın'a kollarım bağlı Konağın önünde urganım yağlı N'ettim n'eyledim sana Karaosmanoğlu Nedir bu hayinliğin der aslan Gerali |
|
Merdivenden inerken midem bulandı Okundu fermanım kalbim inandı Dört yanıma baktım asker donandı Mukadder bugüne imiş der ince Gerali |
Beydağı'nın arkası bayır değilmi Kıratımın yediği çayır değilmi Dün geceki düşler düşlerim hayır değilmi Vurman ürküdün diyen aslan Gerali |
Kaynaklar:
1- Ün dergisi, sayı: 112-113/1943
2- Yusuf Ziya Demirci:Anadolu Köylerinin türküleri,1938.S.297
3- Ferruh ARSUNER: Batı Anadoluda Zeybekler ve Zeybek Oyun Havaları MİFAD Arşivi No: 1455 S.22
4- Dr.Mehmet TUĞRUL: Çal köylerinden Derlenmiş...(Basılmamış derleme)MİFAD arşivi No: 1390
5- Hüsnü YÜKSEL: Demirci Eşkiya Türküleri Hakkında bir tetkik S.92-94
OYUNUN NOTALARI:
